Šta je oznaka geografskog porijekla?
Oznaka geografskog porijekla je svaka oznaka kojom se neka zemlja ili mjesto koje se u njoj nalazi, direktno ili indirektno, označava kao zemlja ili mjesto geografskog porijekla proizvoda. Oznaka geografskog porijekla upotrebljava se za obilježavanje prirodnih, poljoprivrednih, industrijskih, zanatskih i proizvoda domaće radinosti.
Šta je ime porijekla?
Ime porijekla je geografski naziv zemlje, regiona ili lokaliteta koji služi da označi proizvod koji odatle potječe, čiji su kvalitet i posebna svojstva isključivo ili bitno uvjetovani geografskom sredinom, koja obuhvata prirodne i ljudske faktore i čija se proizvodnja, prerada i priprema u cjelini odvijaju na određenom ograničenom području.
Šta je geografska oznaka?
Geografska oznaka je oznaka koja identificira određenu robu kao robu porijeklom s teritorije određene zemlje, regiona ili lokaliteta sa te teritorije, gdje se određeni kvalitet, reputacija ili druge karakteristike robe suštinski mogu pripisati njenom geografskom porijeklu.
Postupak za registriranje navedenih prava vodi nadležni organ neke države i vrijedi neograničeni vremenski period na određenoj teritoriji.
Osnovni pojmovi
Generički naziv je onaj geografski naziv koji je, iako se odnosi na geografsko mjesto na kojem je proizvod prvobitno nastao ili je stavljen na tržište, u uobičajenom govoru izgubio svoje geografsko značenje i postao opći naziv tog proizvoda.
Homonimni nazivi - Ako su nazivi dvaju ili više mjesta odakle proizvod potječe identični ili gotovo identični u pisanom ili izgovorenom obliku (homonimni nazivi), zaštita takvih geografskih naziva priznaje se svim zainteresiranim licima koja ispunjavaju uvjete propisane zakonom. Priznanje se vrši na osnovu principa pravednog i ravnopravnog tretiranja proizvođača na tržištu i istinitog obavještavanja potrošača, osim kada to može da izazove zabunu u javnosti o tačnom geografskom porijeklu proizvoda.
Porijeklo sirovine - Proizvod se može izuzetno zaštititi imenom porijekla ili geografskom oznakom ako ima dokazano tradicionalno obilježje, visoku reputaciju i dobro je poznat, te kada sirovina za proizvodnju tog proizvoda potječe s područja različitog ili šireg od područja prerade, ako je područje proizvodnje sirovine ograničeno i ako postoje posebni uvjeti za proizvodnju te sirovine, kao i sistem inspekcijske kontrole koji osigurava nadzor nad ispunjenjem posebnih uvjeta.
Tradicionalni i historijski nazivi - Oznaku geografskog porijekla čini i naziv koji nije administrativni geografski naziv određene zemlje, regiona ili lokaliteta, koji je dugom upotrebom u prometu postao općepoznat kao tradicionalni naziv proizvoda koji potječe s tog područja, ili je u pitanju historijski naziv tog područja.
Zašto je potrebno zaštititi oznaku geografskog porijekla?
Zaštita oznake geografskog porijekla doprinosi većoj tržišnoj vrijednosti proizvoda koja odgovara njegovim posebnim svojstvima i time stečenom ugledu. Zaštitom se sprečava zloupotreba ili neovlaštena upotreba geografske oznake od drugih lica.
Koji se nazivi ne mogu zaštititi geografskom oznakom ili imenom porijekla?
Geografskom oznakom ili imenom porijekla ne može se zaštititi naziv:
- koji je suprotan javnom poretku ili moralu,
- koji predstavlja ime zaštićene biljne sorte ili životinjske vrste, a koji bi javnost mogao dovesti u zabludu o geografskom porijeklu proizvoda,
- čiji bi izgled ili sadržaj mogao stvoriti zabunu u privrednom prometu u pogledu vrste, porijekla, kvaliteta, načina proizvodnje ili drugih karakteristika proizvoda,
- koji predstavlja tačan naziv zemlje, regiona ili lokaliteta s kojeg proizvod potječe, ali koji kod potrošača izaziva lažnu predstavu da proizvod potječe iz druge zemlje, regiona ili lokaliteta,
- koji je, zbog dugotrajne upotrebe, u običnom govoru izgubio svoje geografsko značenje i postao generičan, odnosno uobičajen naziv za označavanje određenog proizvoda,
- koji nije zaštićen, ili je prestao da bude zaštićen, u zemlji porijekla, ili koji je prestao da se koristi u toj zemlji,
- proizvoda od vinove loze, ako je ta oznaka identična sa imenom sorte grožđa koja je postojala na teritoriji BiH prije 1. januara 1995. godine.
Koja je nadležna institucija?
Postupak za stjecanje, održavanje i prestanak statusa geografske oznake ili imena porijekla vodi Institut za intelektualno vlasništvo Bosne i Hercegovine (Institut). Institut u elektronskoj formi vodi:
- Registar prijava imena porijekla,
- Registar prijava za priznanje statusa ovlaštenih korisnika imena porijekla,
- Registar prijava za priznanje statusa ovlaštenih korisnika geografskih oznaka,
- Registar imena porijekla,
- Registar geografskih oznaka,
- Registar ovlaštenih korisnika imena porijekla,
- Registar ovlaštenih korisnika geografskih oznaka,
- Registar međunarodnih prijava imena porijekla,
- Registar zastupnika za zaštitu geografskih oznaka i imena porijekla.
Koja lica mogu podnijeti prijavu institutu?
Prijavu za registriranje geografske oznake ili imena porijekla mogu podnijeti:
- domaća fizička i pravna lica koja na određenom geografskom području proizvode proizvode koji se označavaju nazivom tog geografskog područja,
- udruženja domaćih fizičkih i pravnih lica, privredne komore, udruženja potrošača, općinski, kantonalni, entitetski i državni organi zainteresirani za zaštitu geografske oznake/imena porijekla, u okviru svojih aktivnosti,
- strana fizička ili pravna lica, strana udruženja, ako je geografska oznaka/ime porijekla priznato u zemlji porijekla u skladu sa međunarodnim ugovorima.
Kako se štite geografska oznaka I ime porijekla?
Zaštita objedinjuje dva zasebna postupka:
- Postupak za registriranje imena porijekla ili geografske oznake.
- Postupak priznanja statusa ovlaštenog korisnika geografske oznake porijekla.
Koje su faze u postupku priznanja geografske oznake/imena porijekla?
Nosilac registrirane geografske oznake/imena porijekla ili podnosilac prijave za registriranje može biti domaće ili strano fizičko ili pravno lice. Strana fizička i pravna lica u pogledu zaštite oznaka geografskog porijekla u BiH uživaju ista prava kao i domaća fizička i pravna lica, ako to proizlazi iz međunarodnih ugovora ili konvencija kojima je pristupila ili ih je ratificirala BiH, ili iz principa reciprociteta. Postojanje reciprociteta pretpostavlja se dok se ne dokaže suprotno.
Postupak za priznanje geografske oznake/imena porijekla pokreće se podnošenjem prijave za priznanje geografske oznake/imena porijekla. Koraci su sljedeći:
1. Podnošenje prijave Institutu.
2. Formalno ispitivanje prijave u Institutu.
3. Objavljivanje prijave geografske oznake/imena porijekla u „Službenom glasniku Instituta", koji je dostupan u štampanoj i elektronskoj formi na web prezentaciji Instituta: www.ipr.gov.ba.
4. Donošenje rješenja o registriranju geografske oznake/imena porijekla u Institutu.
5. Objavljivanje registrirane geografske oznake/imena porijekla u „Službenom glasniku Instituta", koji je dostupan u štampanoj i elektronskoj formi na web prezentaciji Instituta: www.ipr.gov.ba.
Šta je sve potrebno za pokretanje postupka za priznanje geografske oznake/imena porijekla?
Postupak za registriranje geografske oznake/imena porijekla pokreće se podnošenjem odgovarajuće prijave Institutu. Prijava geografske oznake/imena porijekla može se podnositi samo na jednu oznaku ili ime geografskog područja i samo na jednu vrstu proizvoda.
Potrebno je dostaviti popunjen zahtjev za priznanje geografske oznake/imena porijekla, prateću dokumentaciju i dokaz o uplati troškova. Prijava se podnosi u pisanoj formi, direktno ili putem pošte, kao i faksom pod uvjetom da se u roku od osam dana od njenog podnošenja Institutu ona dostavi u odgovarajućem broju primjeraka.
Prijava za priznanje geografske oznake ili imena porijekla sadrži:
- Zahtjev za registriranje geografske oznake ili imena porijekla (formular OGP-01). Zahtjev je dostupan na web prezentaciji Instituta: www.ipr.gov.ba.
- Opis geografskog područja sadrži podatke o geografskom području s kojeg potječe proizvod i obuhvata bliže određenje administrativnih granica tog područja, geografsku mapu tog područja i podatke o geografskim i ljudskim faktorima koji uvjetuju specifične karakteristike, kvalitet ili reputaciju proizvoda koji je u pitanju.
- Podaci o specifičnim karakteristikama proizvoda:
+ za geografske oznake – prijava sadrži opis načina proizvodnje proizvoda, preciznu naznaku specifičnih karakteristika ili kvaliteta proizvoda, uključujući i podatke o stečenoj reputaciji, ko ima pravo na upotrebu geografske oznake i pod kojim uvjetima, kao i prava i obaveze korisnika geografske oznake;
+ za ime porijekla – prijava se podnosi u formi elaborata o načinu proizvodnje proizvoda i posebnim svojstvima i kvalitetu proizvoda.
Formular se popunjava na kompjuteru ili pisaćoj mašini. Podnosi se na jednom od jezika koji su u službenoj upotrebi u BiH, u dva primjerka. Jedan formular zadržava Institut, a drugi primjerak sa upisanim brojem prijave geografske oznake/imena porijekla, ulaznim brojem protokola, datumom i ovjerom se dostavlja podnosiocu i služi kao dokaz o utvrđivanju datuma podnošenja prijave.
Za više informacija molimo vas da konsultirate Pravilnik o postupku za priznanje oznake porijekla proizvoda, imena porijekla i geografske oznake.
Šta je sve potrebno za pokretanje priznanja statusa ovlaštenog korisnika imena porijekla ili geografske oznake?
Postupak za priznanje statusa ovlaštenog korisnika imena porijekla ili geografske oznake pokreće se prijavom za priznanje njihovog statusa.
Prijavu mogu podnijeti fizička ili pravna lica, kao i njihova udruženja, koja na određenom geografskom području proizvode one proizvode na koje se odnosi registrirana ili prijavljena geografska oznaka/ime porijekla. Za podnošenje prijave plaćaju se propisana taksa i troškovi postupka.
Prijava za priznanje ovlaštenog korisnika sadrži:
- zahtjev za priznanje statusa ovlaštenog korisnika imena porijekla ili geografske oznake,
- dokaz o obavljanju određene djelatnosti na određenom geografskom području - dokument (potvrda i rješenje) izdat od nadležnog organa,
- dokaz o izvršenoj kontroli posebnih svojstava proizvoda od ovlaštene akreditirane organizacije navedene u prijavi imena porijekla. Ova isprava važi jednu godinu od dana izdavanja.
Status ovlaštenog korisnika imena porijekla ili geografske oznake traje tri godine od dana upisivanja priznatog statusa u Registar ovlaštenih korisnika imena porijekla ili geografske oznake. Status ovlaštenog korisnika imena porijekla ili geografske oznake može, na zahtjev ovlaštenog korisnika, uz podnošenje dokaza o ispunjavanju uvjeta propisanih zakonom i plaćenoj taksi i troškovima postupka, biti obnovljen neograničen broj puta, sve dok traje odgovarajuća geografska oznaka/ime porijekla.
Koliki su troškovi postupka zaštite I održavanja oznake geografskog porijekla?
Za sve radnje u postupku stjecanja, održavanja, evidencije prometa i prestanka oznake geografskog porijekla, kao i za pružanje informacionih usluga plaćaju se administrativne takse i troškovi postupka. Iznose taksa i troškova možete provjeriti na web prezentaciji Instituta: www.ipr.gov.ba, sekcija takse i troškovi.
Dokaz o uplati podnosi se prilikom podnošenja prijave.
Da li je angažiranje zakonskog zastupnika obavezno?
Angažiranje zakonskog zastupnika od domaćeg fizičkog ili pravnog lica nije obaveza propisana zakonom, te je odluka o angažiranju zastupnika na podnosiocu zahtjeva.
Strano fizičko ili pravno lice u postupku pred Institutom mora zastupati zastupnik upisan u Registar zastupnika.
Registar zastupnika za zaštitu geografskih oznaka i imena porijekla dostupan je u elektronskoj formi na web prezentaciji Instituta: www.ipr.gov.ba.
Koliko važI pravo na oznaku geografskog porijekla?
Zaštita registrirane geografske oznake/imena porijekla nije vremenski ograničena i teče od dana podnošenja prijave.
Kako mogu zaštititi oznaku geografskog porijekla u drugim zemljama?
Ovlašteni korisnik geografske oznake/imena porijekla, odnosno podnosilac prijave za registriranje može podnijeti zahtjev za međunarodno registriranje geografske oznake/imena porijekla u skladu s međunarodnim ugovorom koji obavezuje BiH. Zahtjev za međunarodno registriranje, uz plaćanje propisane takse i troškova postupka, podnosi se putem Instituta.
Zakonodavstvo
- Zakon o zaštiti oznaka geografskog porijekla, „Službeni glasnik BiH" broj 53/10,
- Pravilnik o postupku za priznanje oznake porijekla proizvoda, imena porijekla i geografske oznake, „Službeni glasnik BiH" broj 109/10,
- Zakon o administrativnim taksama, "Službeni glasnik BiH" br. 16/02, 19/02, 43/04,
- Odluka o posebnim troškovima postupka za stjecanje i održavanje prava industrijskog vlasništva, "Službeni glasnik BiH" broj 109/10,
- Zakon o upravnom postupku, „Službeni glasnik BiH" br. 29/02, 12/04, 88/07, 93/09.